İkinci İzmir İktisat Kongresi yeni bir cumhuriyet yaratamaz.

Sermayenin iktidarının zamana yayılarak yok ettiği cumhuriyeti yerine koyamadığı için bugün yaşadığımız krizin daha derin olmasının nedeni, kârdan başka hiçbir şeyin önemli olmamasıdır.

Yeni kurulan cumhuriyetin siyasi ve toplumsal yapısını belirlemeye temel oluşturacak ekonomik model arayışlarının sonucu bundan 100 yıl önce İzmir İktisat Kongresi tarafından belirlendi. Küçük işletmelerin fabrikasyon bir üretim tarzına geçmesi için teşvik, yeni cumhuriyet hükümeti tarafından gerçekleştirilecekti. Yaratılmakta olan devlet bankaları, yeni sermaye için teşvikler yaratacak ve mevcut olanları güçlendirecektir. Yerli sermaye yaratılması ve yabancı tekellere katılmayı reddetmek bağımsızlık için gerekli görülüyordu. Böylece, refahın toplum tarafından paylaşılacağı iddiası, sınıfsız, grupsuz bir toplum gibi yüksek profilli argümanların gerçeği yansıtmadığı genç cumhuriyetin ilk yıllarından ortaya çıktı.

Kurultayda işçilere sendikalaşma hakkı verilmesi kararlaştırıldıysa da, Şeyh Said’in cumhuriyete karşı isyanının ardından 1925’te çıkarılan Takrir-i Sukun Kanunu ile tüm işçi örgütleri kapatıldı. Devletin İzmir’de kurduğu işçi dernekleri gereken ilgiyi görmedi. 1938’de çıkarılan Cemiyetler Kanunu, sınıf teşkilatlarının kurulmasını yasakladı.

[1945’teçokpartilihayatageçilmesiylebirliktehükümetişçileresendikalaşmahakkıvermesözüverdiSermayeninvebazıişkollarınınİstanbulbölgesindeyoğunlaşmasıişçileritemelhaklarınısavunmakiçinbirarayagetirdiKamuveözelsektörişçileriolarakikiyeayrılanişçisınıfınınsendikalörgütlenmedekitecrübesizolmasıvebelliişkollarındauzunyıllarhükümeteliderliketmişöncüişçilerinsiyasivefizikibaskılarıönlenememiştirbaşlayansendikacılıkdeneyimi1946’da

İşçi sınıfı tüm engellere rağmen uzun bir mücadele sonucunda sendika ve grev hakkını kazandı. Ekonomi kongresinin amacı, işçilerin örgütlendiği bir çalışma modeli değil, sermayenin çıkarları ve kolay yönetilebilir bir çalışma ortamı hazırlama arzusuydu.

Cumhuriyetin yönetici sınıfı başkent olduğundan, hükümetler siyasi konumlarını buna göre belirlemiş ve buna göre yasa çıkarmışlardır. Büyüyen kapitalist sınıf artık bir konteynere sığamıyordu. Ekonomi kongresinde alınan kararlar yetersiz kaldı. 24 Ocak kararları da bu ihtiyaç ve talep doğrultusunda alındı. Bunun için 12 Eylül darbesi gerekiyordu. Dönemin en büyük sermaye gruplarından biri olan Koç Holding’in yönetim kurulu başkanı Vehbi Koç’un Kenan Evren’e yazdığı teşekkür mektubunun Ocak kararlarının uygulanmasını sağlaması gerekiyordu. Kararların mucidi olan Özal hükümeti ve ardından diğer tüm hükümetler bu kararların destekçisi ve uygulayıcısı oldular.

Cumhuriyet tarihindeki iki önemli ekonomik dönüş, kapitalistlerin yönetici sınıfının çıkarınaydı. Bunun bir seçimden daha fazlası olduğu, farklı bir stratejiye karar vermeleri durumunda hükümetlerin hükümet olmalarına izin vermeyeceği hatırlatılmalıdır.

100 yıl sonra İzmir Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde düzenlenen kongre, Milli İttifak’ın gelecekteki hükümetinde uygulayacağı ekonomik modeli yansıtıyor. Yani ekonomik krizin sorumluluğunu hükümete yakın birkaç sermaye grubuna yükleyip anti-neoliberal söylemler üretecekler.

Sermayenin iktidarının zamana yayılarak yok ettiği cumhuriyeti yerine koyamadığı için bugün yaşadığımız krizin daha derin olmasının nedeni, kârdan başka hiçbir şeyin önemli olmamasıdır. Yine kongre katılımcıları arasında Prof. Dr. Francis Fukuyama’nın kapitalizmin geleceğinin doruk noktası olan neoliberalizm tanımının yeniden değerlendirilmesi ve sorgulanması gerekiyor. Yeni cumhuriyetin yeni bir sınıfa ihtiyacı var. Diyelim ki işçi sınıfının kuruluşta aktif rol alacağı yeni bir kongreye.