İsrail demokrasisi nerede? | Haber sitesi PolitikYol

İsrail’de Netanyahu hükümeti, Filistin’e yönelik şahin politikası, yolsuzluk ve yargı denetiminin yasa koyucu üzerindeki etkisini azaltan yargı reformu ile gündemde. Öte yandan İsrail’de Netanyahu’ya karşı güçlü bir muhalefet var. Gelecekte İsrail’i bekleyen şey pembe bir demokrasi sınavı değil mi? Dr. Öğretim Üyesi Ceren Gürseler tarafından yazılmıştır.

İsrail uluslararası gündeme geri döndü. İran’la nükleer silahlar ve Filistin’de düzenlediği operasyonlar nedeniyle yaşanan gerilimlerin yanı sıra iç siyasi huzursuzluklarla da mücadele ediyor. Benjamin Netanyahu hükümetinin ve bizzat Netanyahu’nun eylemleriyle ilgili kamuoyu anlaşmazlığını gösteriyor. Yaklaşık 10 haftadır İsrail’in her yerinde protesto gösterileri yapılıyor. Netanyahu liderliğindeki koalisyonun eylemleri ve hedefleri kadar kalitesi de muhalefet tarafından direniyor. Netanyahu, İsrail tarihindeki en aşırı sağcı hükümeti kurdu.

Söz konusu hükümet, iç politikasının yanı sıra Filistin-İsrail meselesine yönelik tartışmalı adımlar atıyor. Netanyahu hükümeti bir Filistin devletinin kurulmasına karşı çıkıyor. Aşırı sağcı Yahudi Güç Partisi’nin lideri ve Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Harem al-Sharif’i ziyaret etti; bu nedenle Filistinlilerin ve hatta uluslararası toplumun tepkisine neden oldu.

Ziyaret sonucunda BM Güvenlik Konseyi toplandı. Üçüncü İntifada’nın her an başlayabileceğinin ve İsrail’in Kudüs’ün dini statüsünü değiştirmeye yönelik bir girişiminin İntifada’nın başlamasını tetikleyeceğinden sık sık bahsedilirken, söz konusu ziyaret şiddetin patlak vereceğine dair endişeleri artırdı. .

İsrail, işgal ettiği Filistin topraklarında operasyonlarını sürdürürken, Filistinliler de şiddete başvuruyor. Batı Şeria’da şiddet sarmalı devam ediyor. Batı Şeria’da yasa dışı ikametin yasallaştırılması ve yerleşim yeri statüsü verilmesi de gündemde. Ayrıca İsrail’de Filistin bayrağını dalgalandırmak yasa dışıdır.

Buna göre İsrail’in halka açık yerlerinde Filistin bayrağı dalgalanmayacak. İsrail ve Filistin tarafları müzakere masasına oturmaktan çok uzak. Netanyahu’nun aşırı sağ yandaşları; Batı Şeria ve Gazze’de başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasını içeren BM Güvenlik Konseyi kararlarına dayalı bir çözümü ve bir çözüm için uluslararası bir sözleşme ve uzlaşmayı reddediyor.

Ayrıca Batı Şeria, uluslararası hukuka, BM Güvenlik Konseyi kararlarına ve dolayısıyla uluslararası teamüllere aykırı taleplere tabidir. Örneğin koalisyonda yer alan Dini Siyonist Parti, İsrail’in Batı Şeria’yı ilhak etmesini istiyor. Hükümet ayrıca yeni Yahudi yerleşim alanlarını yasallaştıracağını ve yeni Yahudi yerleşim yerlerinin inşasına devam edileceğini duyurdu.

Yukarıdaki İsrail resmi, Netanyahu hükümetinin demokratik doğası hakkında şüphe uyandırırken, koalisyonun “yargı reformu” girişimi İsrail’de demokrasi konusunda endişelere yol açıyor. Yargıya ilişkin düzenleme, yargının yetkilerinin devlet lehine sınırlandırılmasını öngörmektedir. “Reform” paketi İsrail Adalet Bakanı Yariv Levin tarafından 5 Ocak’ta açıklandı. İsrail demokrasisini pakete ve hükümete karşı savunmak için yaklaşık 10 hafta boyunca protesto gösterileri düzenlendi. Bu, kamuoyuna sunulduğunda İsrail muhalefetinde sert tepkilere yol açtı.

Yasa paketiyle yargının yetkilerinin sınırlandırılması ve hükümetin bu alandaki yetkilerinin güçlendirilmesi amaçlanıyor. Örneğin, Yargıtay’ın yetkilerinin sınırlandırılması, yargının hakimlerin seçimi üzerindeki etkisinin azaltılması amaçlanmaktadır. Diğer bir deyişle, Yargıtay, Knesset’in yasal düzenlemesini Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edemeyeceğinden, Knesset’in kararı geçerli olacağından, Knesset yargıda yer edinecektir. önem.

Yargıtay’ın kararlarını bozma yetkisi Knesset’e devredilecek. 120 sandalyeli bir Knesset’te 61 oy veya basit çoğunluk bu bağlamda yeterli olacaktır. Hükümet, bu hakkın artık Yargıtay’dan alınacağını zaten açıklamıştı. Yargı reformu paketi yasalaşırsa, hükümetin yargıçları seçen komisyonda çok fazla gücü ve yetkisi olacak. Anayasa ile düzenlenen temel hak ve hürriyetler; Devletin yasama, yürütme ve yargı organlarının oluşumu ve faaliyetleri, İsrail’de Temel Yasalar olarak adlandırılan ve farklı zamanlarda kabul edilen anayasal yasalarla düzenlenir.

Yasa paketiyle yargının yetkilerinin sınırlandırılması ve hükümetin bu alandaki yetkilerinin güçlendirilmesi amaçlanıyor. Örneğin, Yargıtay’ın yetkilerinin sınırlandırılması, yargının hakimlerin seçimi üzerindeki etkisinin azaltılması amaçlanmaktadır.

Toplumun muhalefet kanadından ve yargıdan gelen eleştiriler demokrasinin temel unsurlarına odaklanıyor. Yargı paketinin yargı bağımsızlığını, temel hak ve özgürlükleri ve kuvvetler ayrılığını tehlikeye attığı söyleniyor.

Protestolarda mahkeme paketinin yanı sıra Netanyahu hükümetinin ve bizzat Netanyahu’nun sağcı politikaları da eleştirildi. Şimdilik Netanyahu’nun yolsuzlukla suçlandığını ve davasının devam ettiğini unutmamak gerekiyor. 2019’da Netanyahu’ya “rüşvet, vatana ihanet, görevi kötüye kullanma” suçlarından dava açıldı. Dolayısıyla söz konusu “yargı reformu”nun aslında Netanyahu’nun cezalandırılmasını engellemeye yönelik bir girişim olduğu yorumları yapılıyor.

Yani bu, Netanyahu’nun kendini haklı çıkarma çabası olarak görülüyor. İsrail başbakanı bu tür yorumları kabul etmese de mahkeme paketinin ana gerekçelerinden birinin kuvvetler ayrılığı olduğunu savunuyor. Ayrıca Netanyahu, yargıçların seçilmiş kişiler üzerinde güç ve otoriteye sahip olduğu ve bunun sona ermesi gerektiği iddiasını yargı reformunun gerekçelerinden biri olarak ortaya koymaktadır.

İsrail, Ortadoğu ülkeleri arasında demokratik nitelikleriyle öne çıksa da, yukarıda bahsedilen olaylarla bağlantılı olarak demokratik yapısı sorgulanmaktadır. Filistin’e yönelik ayrımcı ve şiddet yanlısı tavrının yanı sıra hükümetin yargıya yönelik planları tartışmayı başka bir boyuta taşıdı. İsrail demokrasisinin tehdit altında olduğunu protesto eden muhalefet, Netanyahu hükümetine de karşı çıkıyor.

İsrail sistemi, özellikle seçim mekanizmalarının doğası gereği koalisyonlara ihtiyaç duyar. Ancak bu koalisyon, iktidara geldiğinden beri hem İsrail-Filistin dünyasına hem de İsrail demokrasisine yönelik alışılmadık tavrı nedeniyle sorgulanıyor. Örneğin Filistin bayrağı yasaklandıktan sonra Netanyahu’ya karşı yapılan gösterilerde Filistin bayrağı kullanıldı.

İsrail, Filistin’le barış isteyen ve aşırı sağ siyasete karşı çıkan önemli bir muhalefet kanadına sahip. Son dönemde sesi kısılan bu muhalefet, içinde bulunduğumuz dönemde düzenlediği barışçıl gösterilerle İsrail Demokratik Muhalefeti kanadının İsrail siyasetinde hâlâ önemli bir oyuncu olduğunu göstermiştir.

Bu gergin resimde gözler Başkan Duke’un üzerinde. İsrail sisteminde sembolik bir konuma sahip olan cumhurbaşkanı, uzlaşmanın yakın olduğunu söylüyor. Partiler üstü bir konuma sahiptir ve herhangi bir idari yetkiye veya siyasi sorumluluğa sahip değildir. Örneğin, veto yetkisi yoktur.

Devlet sistemin en etkin halkasıdır. Dolayısıyla süreci istediği gibi ve ihtiyaç duyduğu yönde yönlendirebilir. Netanyahu liderliğindeki hükümeti kurma sürecinde bazı koalisyon anlaşmaları imzalandı. Bu metinler koalisyonun doğasını ortaya koyuyor. Çünkü yargı reformunu, işgal altındaki Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki yasadışı Yahudi yerleşimlerinin genişletilmesini içeriyor.

Ayrıca hükümet, gelecekte ne yapacağının bir garantisi veya göstergesi olarak, Yahudilerin İsrail topraklarında, yani Batı Şeria ve Kudüs gibi topraklarda devredilemez ve münhasır haklara sahip olduğunu belirtmiştir.

Başkan Herzog, yargı paketinde uzlaşmanın mümkün olduğunu söylese de, ülkede yeniden seçime gidilip gidilmeyeceği sorusu akıllara geliyor. İsrail sisteminin bu tür çalkantılara alışık olduğu unutulmamalıdır. Seçim sistemine göre birçok parti meclise girebiliyor. Küçük partiler sistemde önemli bir yer tutar. Dolayısıyla istikrarlı hükümetler kurmak zorlaşıyor. Hem seçim sistemi hem de anayasal sistemi İsrail’e özgüdür.

Netanyahu liderliğinde imzalanan metinler, koalisyonun doğasını ortaya koyuyor. Çünkü yargı reformunu, işgal altındaki Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki yasadışı Yahudi yerleşimlerinin genişletilmesini içeriyor.

İsrail’in Netanyahu’nun “reform” paketiyle parlamenter egemenliğine dönüp dönmediği tartışılıyor. 1990’lara kadar İsrail’de parlamenter egemenlik hakimdi. Başka bir deyişle, Knesset kanun yapma yetkisine sahipti ve herhangi bir kontrol altında değildi. Böylece Knesset’in sınırsız yasama yetkisi vardı. Her türlü kanunu yapabilir ve yürürlükten kaldırabilirdi. Hiçbir kişi veya kurumun kanunu yürürlükten kaldırma yetkisi yoktur.

1992’de Anayasa’da yapılan değişiklikle parlamento egemenliği kaldırıldı. Buna göre yargıya, Temel Kanunlara aykırı veya aykırı olan örf ve adet kanunlarını denetleme yetkisi verilmiştir. Bu değişiklikten önce Knesset oldukça fazla siyasi güce sahipti. Ancak 1992 değişikliğinden sonra ve bu süreçte Knesset daha temsili hale geldi; Yasama yetkisini kullanırken, yürütme ve yargı ile rolünü paylaşır.

Sonuç olarak İsrail siyasetinin en ünlü ve tartışmalı isimlerinden biri olan Netanyahu, çeşitli açılardan gündemdeki yerini koruyor. Yolsuzluk iddialarının yanı sıra İsrail-Filistin çatışmasında şiddeti ateşleyen politikaları, İsrail siyasetine dönüşü hem yurt içinde hem de yurt dışında ses getirdi. Ayrıca, İsrail tarihinin en sağcı hükümetinin kurulması, İsrail demokrasisine ilişkin kaygıların artmasına neden oldu.

Özellikle “yargı reformu” paketi oldukça tartışmalıdır ve İsrail’de kuvvetler ayrılığı ilkesinin uygulanmasının tehlikede olduğu izlenimini vermektedir. Yasama organı, bu açılardan etkisini kademeli olarak artırmaya çalışmaktadır. Ayrıca “reform” paketini değerlendirirken Yargıtay’ın yolsuzlukla suçlanan siyasetçiler hakkında verdiği kararları da göz önünde bulundurmak gerekir; çünkü aynı şeyin Netanyahu’nun başına gelmesinden endişe ediyor. Yargıtay’ın söz konusu kararında, hükümlü bakanın Bakanlar Kurulu’nda yer alamayacağına karar verildi. Söz konusu dava, vergi suçlarından hüküm giyen İçişleri Bakanı ve Şah’ın partisi lideri Arya Deri’ydi. Netanyahu bu sonucu önlemek için çeşitli yasal adımlar attı.

Ortadoğu’daki diğer devletlerle karşılaştırıldığında, güçlü demokratik özelliklere sahip olmakla birlikte demokratik olmayan uygulamalara da bağlı olan İsrail, demokrasi ve demokratik yönetişimi korumak için kamusal bir ihtiyaç olarak görülmektedir. Netanyahu’nun politikaları ve hükümetin doğası, hem İsrail’de demokrasinin istikrarı hem de İsrail-Filistin ilişkilerinin uluslararası hukuka uygun olarak düzenlenmesi önünde büyük engeller oluşturuyor.

Ancak İsrail’in içinde Filistin ile barışı koruyan ve demokrasiyi savunan bir kesimin olması, toplumun bu kesiminin hükümetten farklı olarak çoksesliliğe, barışa, hukukun üstünlüğüne ve demokrasiye inandığını ve bu unsurlara ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Görünen o ki İsrail’de demokrasinin sınavı Filistin ile barışın tesis edilmesiyle verilecek.