Yaklaşan genel seçimler ve siyasette kadınların temsili

Yazarı:

Veriler bir kez daha gösteriyor ki kadının siyasette de adı yok! Toplumun yarısını oluşturan kadınlar, erkeklerin siyasetinde var olma mücadelesi veriyor. 2023 genel seçimi herkes için kritik. Özellikle kadınlar için.

“Kadının yeri kararların alındığı yerdir.”

Ruth Bader Gingsburg

14 Mayıs 2023’te Türkiye’de tarihi seçimler yapılacak. Bu gün, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 28’inci toplantısının 600 yeni üyesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin 13’üncü Cumhurbaşkanı için ilk tur seçimleri yapılacak. Nüfusun yarısını oluşturan kadınların yaklaşan genel seçimler öncesi temsiline yakından bakalım.

DÜNDEN BUGÜNE “PARLAMENTODA KADIN TEMSİLİ”

Türkiye’de kadınlar birçok Avrupa ülkesinden önce 1934’te seçme ve seçilme hakkını elde etti. 1934 yılından bu yana ve bu seçimde 23 genel seçim yapılmış;

  • Toplam 11.385 milletvekili seçildi.
  • Kadın milletvekili sayısı 585’e ulaştı (sadece %5,2!)
  • 20 il hala tek bir kadın milletvekili aday göstermedi! (Bu iller alfabetik olarak sıralanmıştır; Adıyaman, Ardahan, Artvin, Bayburt, Burdur, Erzincan, Giresun, Gümüşhane, Karabük, Karaman, Kilis, Kırıkkale, Kırklareli, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Rize, Sinop VE Yozgat)
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki kadın milletvekili oranı hiçbir zaman %20’yi geçmedi (geçemedi). 2018 genel seçimlerinden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yer alan kadın milletvekili oranı sadece %17,2 oldu.
  • 25 Mart 2023 tarihi itibariyle 577 milletvekilinin 477’si erkek, 100’ü kadındır.

tablo 1. 27. dönem milletvekillerinin cinsiyete göre sandalye dağılımı [1]

DÜNYADA “POLİTİKADA KADIN”

Birleşmiş Milletler Kadın Örgütü (UN Women) ve Parlamentolar Arası Birlik (IPU) tarafından hazırlanan Siyasette Kadınlar 2023 haritasına göre. [2];

  • Dünya genelinde kadın milletvekili oranı %26,5! İskandinav ülkeleri (Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç ve İsveç) eşit temsilde birinci sırada yer alır.

  • Kadın meclisi başkanlarının oranı %22,7’dir. Kadınlar sadece 31 ülkede “devlet ve/veya hükümet başkanı” pozisyonlarında bulunuyor.

  • Dünya çapında kadın bakanların oranı sadece %22,8’dir. Ulaşım, enerji, ekonomi ve savunma alanlarında erkekler hakimiyetini sürdürürken; kadınlar toplumsal cinsiyet eşitliği, aile ve çocuklar, insan hakları ve sosyal politika alanlarına öncülük ediyor.

YAKLAŞACAK GENEL SEÇİMLERDE “KADIN ADAYLAR”

Siyasi partilerin 28. dönem aday adaylığı başvuru ücretleri açıklandı. Partilerin gerçekten adaylarından başvuru ücreti almaları gerekiyor mu? Kırsal kesimde milletvekilliğine aday olmak isteyip de kayıt ücretini ödeyemeyen çok sayıda vatandaş var. Farklı kesimlerden (çiftçi, emekli, yaşlı vb.) insanları siyasette görmek istiyorsak aday aidatlarını kaldırmamız gerekiyor. Çok mu zor?

Tablo 2: 28. dönem milletvekili adayı adaylığı için partilerin katkıları

PARTİ ERKEK KADIN GENÇLİK ARIZALI
parti AK 20 bin Türk Lirası 10 bin Türk Lirası 10 bin Türk Lirası 5 bin Türk Lirası
İYİ PARTİ 30 bin Türk Lirası 15 bin Türk Lirası ücretsiz
CHP’li 30 bin Türk Lirası + Dosya başına 3000 TL %40 ve üzeri kadınlar, gençler, engelliler için 15 bin Türk Lirası + Dosya başına 3000 TL
GELECEK PARTİ 10 bin Türk Lirası 5 bin Türk Lirası %40 ve üzeri engelliler için 2000 TL
BAKİRE PARTİ 5 bin Türk Lirası 2 bin 500 lira 1.000 Türk Lirası
MERHABA PARTİ 15 bin Türk Lirası 10 bin Türk Lirası 5 bin Türk Lirası
MHP’li 3 bin Türk Lirası %40 veya daha fazla engeli olan kişiler için ücretsiz
ULUSAL PARTİ 10 bin TL adaylık + 2 bin TL dosya bedeli
HDP 15 bin Türk Lirası Kadınlar, gençler (18-25 yaş), engelliler, kanun ve deprem mağdurları – ücretsiz.
İLAÇ ücretsiz

Siyasi partilerden alınan başvuru ücretleri de insan hakları ihlalidir. Aday olmak isteyenlerin seçilme hakkını gasp etmektir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına göre;

Madde 67 – Vatandaşbenkanunda görülmekİleterAbuna göre seçinMe, seçBENben ve bağBENisimsiz olarak veya bir siyasi partinin parçası olarakBENsiyasi faaliyetlerde bulunma ve referanduma katılma hakkına sahiptir.

KADINLAR SADECE “SEÇMEN” OLARAK GÖRÜLMEMELİDİR!

14 Mayıs seçimlerine kadınların ilgisi çok yüksek. Siyasi parti aday listelerinde kadın oranı incelendiğinde ise;

Demokrasinin kalitesi ve gücü eşit temsil ile doğrudan ilişkilidir. Eşit, adil ve kapsayıcı bir Türkiye istiyorsak siyasi partilerin kırmızı çizgisi “eşit temsil” olmalıdır.

  • AKP’den milletvekili adaylığı için 6 bin 25 kişi başvurdu. Kadın aday sayısı 1.176’dır. Yani kadın adayların oranı %19,51 oldu.
  • CHP’nin milletvekili adaylığı için aday sayısı 3 bin 500’ü geçti. Kadın aday sayısı ise 800. Böylece kadın aday oranı %22,85 oldu.

TARAFLARIN KIRMIZI ÇİZGİSİ “EŞİT TEMSİL” OLMALIDIR!

Demokrasinin kalitesi ve gücü eşit temsil ile doğrudan ilişkilidir. Eşit, adil ve kapsayıcı bir Türkiye istiyorsak siyasi partilerin kırmızı çizgisi “eşit temsil” olmalıdır.

Eşit temsil için çözüm önerileri;

  1. Bir cinsiyet kotası olmalı (geçici çözüm)
  2. Yıldırım sistemi uygulanmalı (aday listeleri bir kadın bir erkek olarak hazırlanmalıdır)
  3. Siyasi parti kanunlarında, seçim kanunlarında, siyasi parti tüzüklerinde ve anayasada “eşit temsil” konusuna özel önem verilmelidir.
  4. Siyasi partiler seçim döneminde kadın adaylara kampanya çalışmaları için maddi destek sağlamalıdır.

NİHAYET

Bu veriler bir kez daha gösteriyor ki kadının siyasette adı yok! Toplumun yarısını oluşturan kadınlar, erkeklerin siyasetinde var olma mücadelesi veriyor. 2023 genel seçimi herkes için kritik. Özellikle kadınlar için.

Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yıl dönümü arifesinde, kadınlar Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde eşit olarak temsil edilmeli ve seçilmiş kadrolardan ve bölgelerden aday gösterilmelidir.

Unutmayalım ki kadın olmadan eşitlik olmaz; Kadın yok, katılım yok!

Kısacası kadınların siyasetin nesnesi değil öznesi olması için “eşit temsil” gereklidir.

Kaynak

[1] 27. dönem milletvekillerinin cinsiyetlerine göre sandalye dağılımı,

[2] Siyasette Kadın: 2023,

İlginizi Çekebilir